Overzicht

Prof. dr. Annemieke Heijboer wint Novo Nordisk Award

  • 7 maart 2022

Pas een kleine drie weken van tevoren werd duidelijk dat de Dutch Endocrine Meeting 3 en 4 februari inderdaad op locatie gehouden zou kunnen worden, zoals de NVE zo graag wilde. Omdat degenen die niet konden of wilden komen de bijeenkomst online konden volgen, was iedereen tevreden. In de eerste plaats prof. dr. Annemieke Heijboer van het UMC Amsterdam, die de Novo Nordisk Award kreeg uitgereikt. Ze hield een even boeiende als hilarische voordracht over zwangerschapstesten door de eeuwen heen.

Portretfoto (kleur) van Annemieke Heijboer en Peter Bisschop
Prof. dr. Annemieke Heijboer krijgt de Novo Nordisk Award uit handen van prof. dr. Peter Bisschop.

Scheidend NVE-voorzitter prof. dr. Peter Bisschop zei dat de keuze van de jury unaniem was geweest. ‘Prof. dr. Heijboer heeft een uitmuntend wetenschappelijk track record in klinische chemie, geniet nationaal en internationaal veel aanzien, en heeft een belangrijke bijdrage aan de NVE geleverd’, aldus Bisschop. Het was Heijboer die hem precies drie jaar eerder het voorzitterschap van de NVE overdroeg.

Urineren over tarwe en gerst

Na haar dankwoord nam Heijboer haar gehoor mee terug in de tijd, naar de wonderlijke wereld van de zwangerschapstesten. ‘Dan begrijp je beter hoeveel tijd en moeite de ontwikkeling van hormoontesten kost’, zei ze. De eerste zwangerschapstest dateert uit het Egypte van rond 1350 voor Christus. De vrouw urineerde in een zak met zand, gerst en tarwe. Ontkiemden de zaden, dan was ze zwanger; ontkiemde de gerst eerst, dan werd het een jongen. De test leverde nauwelijks vals-positieve resultaten op (al werd het geslacht er niet correct mee voorspeld). In de late middeleeuwen werd van de kleur en geur van ochtendurine afgeleid of een vrouw zwanger was.

In de vroege twintigste eeuw verschenen de eerste bioassays, zoals de Ascheim-Zondektest uit 1928. Reageerden de ovaria van jonge muizen heel snel op ingespoten urine, dan was de vrouw zwanger. De meest gebruikte test tussen de jaren dertig en zestig van de vorige eeuw was de Hogbentest, waar de Zuid-Afrikaanse klauwpad voor werd gebruikt. Deze verkleurde bij injectie met urine van een zwangere vrouw. Heijboer vermoedde dat deze test is gebruikt om van een aantal oudere aanwezigen in de zaal te bepalen of zij ‘op komst’ waren.

In de jaren zestig volgden immunoassays, zoals Pregnosticon van Organon, die vanaf 1971 in Nederland ook als zelftest beschikbaar kwam. In 1975 kwam daar de humaan choriongonadotrofine (hCG)-specifieke radioimmunoassay bij. Heijboer zei dat er anno nu nog steeds wat issues zijn bij zwangerschapstesten, zoals crossreactiviteit, standaardisatie, en matrixeffecten. Zowel in de fabriek als door labs zelf ontwikkelde tests zijn nog voor verbetering vatbaar.